Dostawa towarów, która na mocy Dyrektywy 112/2006/WE oraz polskiej ustawy o VAT podlegająca opodatkowaniu podatkiem obrotowym to przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. W określeniu „jak właściciel” zawiera się możliwość uznania za dostawę faktycznego przeniesienia władztwa nad rzeczą. W rozumieniu ustawy „dostawa” oznacza wszelkiego rodzaju rozporządzanie towarem (sprzedaż, zamiana, darowizna oraz każdą inną transakcję, która w aspekcie ekonomicznym będzie prowadziła do podobnego rezultatu). Czy w powyższe definicje wpisuje się sprzedaż towarów w ramach sklepów typu ŻABKA? Wydaję się, że to oczywiście tak, ale… czy na pewno?

Dostawa towarów w ocenie TSUE a istota franczyzy

Co należy rozumieć przez „przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel” określił Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-320/88. W orzeczeniu tym stwierdza się, że dla uznania danej czynności za opodatkowaną dostawę towarów, nie ma znaczenia to, czy dochodzi do przeniesienia własności według prawa właściwego dla danego kraju. Regulacja ta ma zastosowanie do każdego przeniesienia prawa do rozporządzania towarem na inny podmiot, które to przeniesienie skutkuje tym, że strona ta uzyskuje de facto możliwość korzystania z rzeczy tak jak właściciel, nawet jeżeli nie wiąże się to z przeniesieniem własności. W tym orzeczeniu, odnosząc się do dostawy towarów, Trybunał posłużył się terminem przeniesienia „własności w sensie ekonomicznym”, podkreślając tym samym nieuzależnienie opodatkowania od przeniesienia własności towarów. Oznacza to więc, że na gruncie przedmiotowego przepisu kluczowym elementem jest przeniesienie, w istocie rzeczy, praktycznej kontroli nad rzeczą i możliwości dysponowania nią.

W praktyce oznacza to, że wydaniem towaru (dostarczeniem towaru, z którym wiąże się powstanie obowiązku podatkowego), jest moment, w którym sprzedający odda towar do swobodnego rozporządzania (dysponowania) odbiorcy, a sam przestanie faktycznie władać tym towarem (por. wyrok NSA z dnia 21 listopada 2007 r., sygn. akt I FSK 114/06). Kiedy więc sprzedawca sklepu typu ŻABKA wyda towar klientowi dochodzi do dostawy towarów w rozumieniu VAT. Wynika to z tego, że z wydaniem towaru przez dostawcę łączy się istotny skutek dokonania sprzedaży towarów, polegający m.in. na przejściu na odbiorcę korzyści i ciężarów związanych z towarem oraz ryzyka przypadkowej utraty lub uszkodzenia towaru. Chwilą decydującą o przejściu na odbiorcę korzyści i ciężarów związanych z towarem oraz ryzyka przypadkowej utraty lub uszkodzenia towaru jest – co do zasady – wydanie towaru. Dokonanie dostawy, o którym mowa w art. 19a ust. 1 ustawy, oznacza zatem faktyczne zrealizowanie dostawy.

Współpraca z siecią franczyzową bazuje na przekazaniu franczyzobiorcy Know-How, ulepszaniu zasady prowadzenia działalności gospodarczej franczyzobiorcy, poszerzaniu oferty sieci i podejmowaniu działania w celu zdobywania nowych klientów. Franczyzobiorca uprawniony jest do korzystania z dorobku franczyzodawcy, jego doświadczenia oraz renomy, w tym do czerpania korzyści płynących ze współpracy franczyzodawcy z dostawcami towarów handlowych. Franczyzobiorca zobowiązany jest nabywać towary wyłącznie od franczyzodawcy lub podmiotów wskazanych przez franczyzodawcę, a w zakresie towarów regionalnych od dostawców regionalnych, którzy spełniają wymogi jakościowe określone dla dostawców produktów żywnościowych.

Z perspektywy handlowo-podatkowej sprzedając towary w sklepie franczyzobiorca obowiązany jest stosować detaliczną cenę odsprzedaży klientom nie wyższą od wynikającej zasad franczyzodawcy, przy czym w każdym wypadku uprawniony jest do samodzielnego ustalenia detalicznej ceny odsprzedaży na poziomie niższym. Franczyzobiorca uprawniony jest do uzyskania od franczyzodawcy posprzedażowych upustów ceny zakupu towarów na ustalonych uprzednio zasadach.

Franczyzobiorcy od lat wykazują sprzedaż i obrót VAT w swoich rozliczeniach podatkowych i JPK. Niektórzy nie rozumieją, że wykazują ogromny obrót i podatek, a niestety nie zawsze ma to swoje pokrycie w stanie środków obrotowych na rachunku bankowym.

Franczyzobiorca zadaje pytanie Fiskusowi

Pewien franczyzobiorca w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, wykazywał w deklaracjach podatkowych oraz JPK_VAT/JPK_V7 w latach 2018-2024 sprzedaż towarów na terytorium kraju opodatkowanych właściwymi stawkami podatku VAT oraz nabycie towarów i usług z uwzględnieniem korekt z tytułu faktur korygujących dotyczących rabatów zakupowych, które to faktury pomniejszyły VAT naliczony do odliczenia z tytułu rabatów zakupowych.

Franczyzobiorca wyjaśnił przy tym, że dokonywał zamówienia towarów u franczyzodawcy na podstawie wolumenu oraz limitu zamówień określonego przez franczyzodawcę jak również cen ustalonych przez Franczyzodawcę bez możliwości kreowania tych cen. Franczyzodawca dokonywał dostaw do sklepu po zatowarowaniu według złożonych zamówień. Cały utarg dzienny w kwocie brutto nie był do dyspozycji oraz we własności franczyzobiorcy lecz był przelewany w kwocie brutto na konto Franczyzodawcy pod rygorem kary umownej. Faktury zakupowe z tytułu nabytych towarów nie uwzględniały daty płatności – zawierały natomiast adnotację, że płatności franczyzobiorca dokonuje według ustaleń instrukcji, z których wynikał obowiązek przekazywania codziennego utargu z podatkiem VAT należnym. Wszelkie braki inwentaryzacyjne rozliczane były z franczyzodawcą i obciążały również franczyzobiorcę, który musiał wpłacać franczyzodawcy od 0,5% do 2,5% opłaty miesięcznej z tyt. tzw. wskaźnika ubytków towarowych. Po wpłaconym utargu brutto w ramach miesięcznych rozliczeń, franczyzobiorca otrzymywał wynagrodzenie w formie przelewu od franczyzodawcy – była to kwota wynagrodzenia przelewana w ramach rozliczenia miesięcznego, obejmującego wynagrodzenie podstawowe oraz prowizję od wartości sprzedanych towarów oraz wynagrodzenie za otwarcie sklepu w dniu ustawowo wolne od pracy.

Zadano ważne i kontrowersyjne pytanie: czy w przedstawionym stanie dochodziło do obowiązku wykazania sprzedaży opodatkowanej VAT z tytułu sprzedawanych towarów biorąc pod uwagę brak władztwa ekonomicznego franczyzobiorcy nad towarami jak właściciel?

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej dokonał oceny sprawy i wskazał, że skoro franczyzobiorca nie dysponował towarem dostarczonym od franczyzodawcy jak właściciel oraz sprzedaż tych towarów była dokonywana w imieniu i na rzecz franczyzodawcy, to nie wystąpił u franczyzobiorcy obowiązek podatkowy, o którym mowa w art. 19a ust. 1 ustawy o VAT z tytułu tej sprzedaży. Faktury zakupowe nie zawierały daty płatności tylko adnotację, że płatności dokonuje franczyzobiorca według ustaleń instrukcyjnych. Zatem nie można uznać, że w analizowanej sytuacji dochodziło do przeniesienia prawa do rozporządzania towarem jak właściciel w momencie dokonania dostawy towarów przez franczyzodawcę na rzecz franczyzobiorcy. W konsekwencji nie miał on obowiązku odprowadzania podatku VAT należnego od towarów dostarczanych przez franczyzodawcę.

Konkludując Organ wskazał, że prowadząc sklep typu ŻABKA sprzedaż towarów w imieniu franczyzodawcy nie podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT.

Skoro bez VAT – to czy można odzyskać zapłacony podatek?

Fiskus zgodził się z franczyzodawcą, że w ramach prowadzonej działalności gospodarczej VAT wykazywany w deklaracjach podatkowych oraz JPK_VAT/JPK_V7 w latach 2018-2024 z tytułu sprzedaży oraz nabycia towarów i usług z uwzględnieniem korekt z tytułu faktur korygujących dotyczących rabatów zakupowych nie powinien był być wykazywany i może zostać skorygowany.

Pismo z 8.11.2024 r. wydane przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, 0114-KDIP4-3.4012.580.2024.1.RK, http://sip.mf.gov.pl, otwiera ważne drzwi dla franczyzobiorców i może uczynić ten biznes zdecydowanie bardziej opłacalnym. Niestety równolegle zwiększa ryzyka dla franczyzodawców.

Chcesz wiedzieć więcej, czy prawidłowo rozliczasz VAT? Nasi Doradcy są do twojej dyspozycji.

Ewelina Skwierczyńska