Od czasu, gdy Prawo i Sprawiedliwość (PiS) objęło władzę w Polsce w 2015 roku, partia była oskarżana przez opozycję, organizacje pozarządowe i międzynarodowe instytucje o łamanie polskiej konstytucji. Spór o przestrzeganie konstytucji przybrał na sile w związku z reformami sądownictwa, zmianami w Trybunale Konstytucyjnym, a także w kwestiach dotyczących wolności mediów i praw obywatelskich. W artykule przeanalizujemy te kontrowersje i przedstawimy stanowiska ekspertów oraz opinii publicznej.

⚖️ Co to znaczy „łamać konstytucję”?

Konstytucja jest najwyższym aktem prawnym w Polsce, określającym zasady funkcjonowania państwa, prawa obywatelskie oraz uprawnienia władz. „Łamanie konstytucji” to działania niezgodne z jej zapisami, czyli przekraczanie granic ustanowionych przez ten dokument. Takie działania mogą obejmować nadużycie władzy, nieprzestrzeganie zasad trójpodziału władzy, czy ograniczanie praw i wolności obywateli.

🏛️ Trybunał Konstytucyjny: Początek sporu

Reforma Trybunału Konstytucyjnego była jednym z pierwszych działań PiS po objęciu władzy, i to właśnie od tej decyzji zaczęła się debata na temat łamania konstytucji.

• 2015 r.: PiS wprowadził zmiany w składzie Trybunału Konstytucyjnego, unieważniając nominacje poprzedniego Sejmu. Parlament kontrolowany przez PiS wybrał nowych sędziów, w tym tzw. „sędziów dublerów”, co wywołało kontrowersje.
• Zarzut: Według opozycji i wielu konstytucjonalistów, zmiany te miały na celu podporządkowanie Trybunału władzy wykonawczej, co narusza zasadę niezależności sądów i trójpodziału władzy.
• Stanowisko PiS: Partia twierdziła, że działania były konieczne, aby zreformować nieskuteczny system sądowniczy i że działała zgodnie z mandatem demokratycznym.

Tabela – Kluczowe działania PiS wobec Trybunału Konstytucyjnego:

Data	Działanie	Reakcje
Grudzień 2015	Wybór „sędziów dublerów”	Protesty opozycji, oskarżenia o łamanie konstytucji
Styczeń 2016	Uchwalenie ustawy o TK ograniczającej jego kompetencje	Krytyka Komisji Weneckiej i organizacji prawnych
Lipiec 2016	Zmiany w organizacji pracy TK, zmniejszenie jego niezależności	Ostre reakcje międzynarodowe, protesty w kraju

⚖️ Reforma Sądownictwa: Kolejne zarzuty

Reforma sądownictwa stała się jednym z kluczowych elementów polityki PiS. Przeciwnicy reform wskazywali na próbę podporządkowania wymiaru sprawiedliwości rządowi, co ich zdaniem stanowiło naruszenie konstytucji.

• Izba Dyscyplinarna Sądu Najwyższego: PiS utworzył specjalną izbę, która miała monitorować sędziów. W 2021 roku Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, że izba ta narusza niezależność sądownictwa.
• Obniżenie wieku emerytalnego sędziów Sądu Najwyższego: Reforma, która zmusiła wielu sędziów do przejścia na emeryturę, również była uznawana za próbę manipulacji składem SN.
• Zarzut: Według opozycji, takie działania były niezgodne z konstytucją, gdyż ingerowały w niezależność władzy sądowniczej.
• Stanowisko PiS: Partia twierdziła, że sądy wymagały reformy, ponieważ działały powoli i były zdominowane przez elity, które nie reprezentowały interesów obywateli.

📰 Wolność Mediów: Łamanie zasad pluralizmu?

Innym polem, na którym PiS spotkało się z zarzutami łamania konstytucji, była wolność mediów. Przeciwnicy rządu oskarżali go o próbę podporządkowania mediów publicznych celom politycznym.

• Zmiany w zarządzaniu mediami publicznymi: Wprowadzone w 2016 roku zmiany pozwoliły rządowi na bezpośrednią kontrolę nad Telewizją Polską (TVP) i Polskim Radiem.
• Zarzut: Krytycy twierdzili, że zmiany te naruszają konstytucyjną zasadę pluralizmu mediów i ograniczają wolność słowa.
• Stanowisko PiS: Partia argumentowała, że media publiczne muszą służyć interesowi narodowemu i że były wcześniej zdominowane przez opozycję.

📢 Eksperci o zarzutach łamania konstytucji

Dr Adam Bodnar – Były Rzecznik Praw Obywatelskich

„Reformy PiS uderzają w fundamenty polskiego systemu demokratycznego, jakim jest niezależne sądownictwo. Zmiany w Trybunale Konstytucyjnym oraz reformy sądownictwa to jawne łamanie konstytucji, które zagraża praworządności.”

Prof. Andrzej Zoll – Były Prezes Trybunału Konstytucyjnego

„Prawo i Sprawiedliwość wielokrotnie podejmowało działania niezgodne z literą i duchem konstytucji. Niezależność Trybunału została zagrożona, co może skutkować erozją państwa prawa.”

Prof. Władysław Kosiniak-Kamysz – Lider PSL

„Rządy PiS naruszają konstytucyjne zasady niezależności sądów, co prowadzi do degradacji demokratycznych fundamentów Polski.”

🧐 Stanowisko międzynarodowe

Kwestia łamania konstytucji przez PiS była szeroko komentowana nie tylko w Polsce, ale i na arenie międzynarodowej. Wiele instytucji międzynarodowych zwracało uwagę na problemy z praworządnością w Polsce.

• Komisja Wenecka: Organ doradczy Rady Europy, który ostrzegł, że zmiany w Trybunale Konstytucyjnym zagrażają niezależności sądownictwa.
• Unia Europejska: W 2017 roku Komisja Europejska uruchomiła wobec Polski procedurę naruszeniową w ramach artykułu 7 Traktatu o Unii Europejskiej, co może skutkować nawet odebraniem Polsce prawa głosu w Radzie UE.
• Amnesty International: Organizacja wielokrotnie wskazywała, że reformy PiS naruszają podstawowe prawa obywatelskie zapisane w konstytucji, takie jak prawo do sprawiedliwego procesu.

Tabela – Zarzuty o łamanie konstytucji w kluczowych obszarach:

Obszar	Zarzut	Stanowisko PiS
Trybunał Konstytucyjny	Polityczne podporządkowanie, wybór „sędziów dublerów”	Reforma dla zwiększenia efektywności, działania zgodne z prawem
Reforma sądownictwa	Naruszenie niezależności sądów, Izba Dyscyplinarna	Usprawnienie systemu, walka z korupcją
Wolność mediów	Podporządkowanie mediów publicznych rządowi	Oczyszczenie mediów z wpływów opozycji
Prawa obywatelskie	Ograniczenie wolności zgromadzeń, ograniczenia dla społeczności LGBT	Ochrona tradycyjnych wartości, porządek publiczny