Darowizna to jeden z najczęściej spotykanych sposobów przekazywania majątku w Polsce. Najczęściej dotyczy ona pieniędzy, nieruchomości, samochodów czy wartościowych przedmiotów. W praktyce często pojawia się pytanie, co może zrobić obdarowany z takim majątkiem i czy ma prawo swobodnie nim rozporządzać, np. sprzedając go dalej.
Czy obdarowany może sprzedać darowiznę po jej otrzymaniu?
Odpowiedź brzmi: tak, ale zależy to od rodzaju przedmiotu darowizny oraz ewentualnych ograniczeń prawnych i podatkowych.
Pełne prawo własności po przyjęciu darowizny
Podstawową zasadą prawa cywilnego jest to, że po przyjęciu darowizny obdarowany staje się pełnoprawnym właścicielem przedmiotu darowizny. Oznacza to, że może on:
▪ korzystać z przedmiotu,
▪ rozporządzać nim,
▪ a więc także sprzedać go osobie trzeciej.
Darczyńca nie zachowuje żadnych praw do rzeczy, chyba że zastrzegł coś w umowie (np. służebność mieszkania przy darowiźnie nieruchomości).
Sprzedaż nieruchomości otrzymanej w darowiźnie
Najwięcej wątpliwości pojawia się przy nieruchomościach. Owszem, obdarowany może sprzedać mieszkanie czy działkę otrzymaną w darowiźnie, ale musi liczyć się z konsekwencjami podatkowymi.
▪ Jeśli sprzedaż nastąpi przed upływem 5 lat podatkowych od momentu otrzymania darowizny, obdarowany będzie musiał zapłacić 19% podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) od dochodu ze sprzedaży.
▪ Dochód to cena sprzedaży pomniejszona o ewentualne koszty poniesione przez obdarowanego (np. remont, taksy notarialne).
▪ Zwolnienie z podatku można uzyskać, jeśli środki ze sprzedaży zostaną przeznaczone na własne cele mieszkaniowe (np. zakup innego mieszkania).
Przykłady – sprzedaż rzeczy otrzymanej w darowiźnie
Dwa typowe scenariusze pokazujące skutki podatkowe sprzedaży nieruchomości otrzymanej jako darowizna.
Sprzedaż przed upływem 5 lat – obowiązek PIT
Przykład: córka otrzymała od matki mieszkanie w 2023 r. i sprzedała je w 2025 r. — w tej sytuacji powstanie obowiązek zapłaty podatku dochodowego (19% PIT), ponieważ nie minęło 5 lat podatkowych od nabycia.
Sprzedaż po upływie 5 lat – brak PIT
Przykład: syn otrzymał mieszkanie w darowiźnie w 2019 r. i sprzedał je w 2026 r.. Ponieważ upłynęło 5 pełnych lat podatkowych (liczonych od końca 2019 r.), sprzedaż nie podlega opodatkowaniu PIT.
Sprzedaż ruchomości (np. samochodu)
Darowizna może dotyczyć również ruchomości, takich jak samochody, biżuteria czy sprzęt elektroniczny. W tym przypadku sytuacja jest prostsza:
▪ Obdarowany może sprzedać ruchomość w dowolnym momencie po otrzymaniu.
▪ Podatku dochodowego nie zapłaci, jeśli sprzedaż nastąpi po upływie 6 miesięcy od końca miesiąca, w którym otrzymał darowiznę.
▪ Jeśli sprzeda szybciej, obowiązek podatkowy powstanie i trzeba będzie rozliczyć przychód w PIT.
Pieniądze jako darowizny
Jeśli darowizna dotyczyła pieniędzy, to ich sprzedaż sensu stricte nie występuje, bo pieniądze są środkiem płatniczym. Obdarowany może je jednak dowolnie wykorzystać – np. zainwestować, kupić nieruchomość albo przekazać dalej.
Ograniczenia wynikające z umowy darowizny
Choć z zasady obdarowany staje się pełnoprawnym właścicielem, darczyńca może wprowadzić pewne ograniczenia. Najczęściej spotyka się to przy nieruchomościach:
▪ służebność mieszkania – np. rodzice przekazują dom dziecku, ale zastrzegają, że mogą mieszkać tam dożywotnio,
▪ dożywocie – darczyńca może oczekiwać opieki w zamian za przekazanie nieruchomości.
Takie ograniczenia nie wykluczają sprzedaży, ale mogą znacząco utrudnić znalezienie kupca, bo nowy nabywca musi je respektować.
Czy w przypadku darowizn innych niż nieruchomości występują jakieś ograniczenia?
Otóż w przypadku innych ruchomości takie ograniczenia pojawiają się zdecydowanie rzadziej, ale w pewnych sytuacjach również mogą wystąpić. Najczęściej dotyczą one rzeczy o szczególnej wartości lub przeznaczeniu, przy których darczyńca wprowadza dodatkowe warunki.
Przykładowo, jeśli darowizna obejmuje dzieło sztuki, pamiątkę rodzinną czy kolekcję, darczyńca może zastrzec w umowie, że obdarowany nie powinien jej sprzedawać bez zgody lub że powinna pozostać w rodzinie. Takie postanowienia mają charakter bardziej moralny niż prawny, bo co do zasady obdarowany i tak staje się właścicielem rzeczy i formalnie może nią rozporządzać.
Ograniczenia prawne mogą natomiast wynikać z przepisów szczególnych, np. gdy darowizna obejmuje:
▪ broń palną – konieczne jest posiadanie odpowiedniego pozwolenia, a dalsza sprzedaż wymaga zachowania procedur przewidzianych w ustawie,
▪ zwierzęta objęte ochroną gatunkową – ich zbycie zwykle jest zakazane lub wymaga zezwoleń administracyjnych,
▪ zabytki wpisane do rejestru – sprzedaż wymaga zgody konserwatora zabytków, a państwo ma w niektórych przypadkach prawo pierwokupu.
Podsumowując: w odniesieniu do zwykłych ruchomości (jak samochód czy sprzęt AGD) nie ma istotnych ograniczeń w sprzedaży po darowiźnie. Jednak przy przedmiotach szczególnych – z uwagi na przepisy szczególne lub wolę darczyńcy – mogą pojawić się warunki, które w praktyce ograniczą swobodę obrotu.
Czy darczyńca może zabronić sprzedaży darowizny?
Zasadniczo nie – po przyjęciu darowizny obdarowany staje się właścicielem rzeczy i ma pełne prawo nią rozporządzać. Darczyńca może wprowadzić ograniczenia (np. służebność mieszkania przy nieruchomości), ale są to raczej obciążenia dla rzeczy niż zakaz sprzedaży.
Skutki podatkowe darowizny i sprzedaży
Warto pamiętać, że otrzymanie darowizny i jej późniejsza sprzedaż to dwie odrębne czynności prawne, które mogą rodzić różne obowiązki podatkowe. Sam fakt sprzedaży nie zwalnia obdarowanego z konieczności prawidłowego rozliczenia darowizny w pierwszej kolejności.
Po otrzymaniu darowizny obdarowany powinien zgłosić ją do urzędu skarbowego na formularzu SD-Z2 – o ile kwota darowizny przekracza limit zwolnienia podatkowego dla danej grupy podatkowej. Niedopełnienie tego obowiązku może skutkować koniecznością zapłaty podatku od spadków i darowizn wraz z odsetkami i ewentualnymi sankcjami.
Dopiero później, przy sprzedaży przedmiotu darowizny, pojawia się drugi aspekt – podatek dochodowy (PIT). Obowiązek zapłaty zależy od rodzaju rzeczy oraz momentu sprzedaży.
▪ W przypadku nieruchomości obowiązuje zasada pięciu lat – jeśli sprzedaż nastąpi przed ich upływem (liczonym od końca roku kalendarzowego, w którym otrzymano darowiznę), powstaje obowiązek zapłaty 19% PIT od dochodu.
▪ W przypadku ruchomości, takich jak samochody, obowiązuje krótszy, sześciomiesięczny termin. Sprzedaż przed jego upływem może rodzić obowiązek podatkowy, natomiast późniejsza – jest zwolniona z PIT.
W praktyce oznacza to, że obdarowany musi pamiętać o dwóch etapach rozliczenia: najpierw zgłoszenie darowizny, a następnie ewentualne rozliczenie sprzedaży. Tylko wtedy uniknie problemów z fiskusem i nie narazi się na dodatkowe koszty.
Wnioski
Tak, darowiznę można sprzedać po jej otrzymaniu, ponieważ obdarowany staje się właścicielem rzeczy i może nią swobodnie rozporządzać. Jednak w zależności od rodzaju przedmiotu darowizny i momentu sprzedaży pojawiają się konkretne skutki podatkowe.
5-letni termin i PIT przy sprzedaży
Przy sprzedaży nieruchomości otrzymanej w darowiźnie pamiętaj o 5 latach liczonych od końca roku nabycia. Sprzedaż przed upływem tego okresu co do zasady powoduje obowiązek 19% PIT od dochodu.
Kluczowy termin 6 miesięcy
Dla ruchomości (np. samochodu) istotny jest termin 6 miesięcy. Sprzedaż po jego upływie jest co do zasady bez PIT; wcześniejsza może rodzić obowiązek podatkowy.
Środki możesz wykorzystać swobodnie
Pieniądze z darowizny możesz przeznaczyć dowolnie — na zakup, inwestycję czy spłatę zobowiązań. „Sprzedaż pieniędzy” nie występuje, to środek płatniczy.
Zawsze warto przeanalizować konsekwencje przed dokonaniem sprzedaży, aby uniknąć dodatkowych obciążeń podatkowych.
Najczęściej zadawane pytania
Co w sytuacji, gdy sprzedam mieszkanie otrzymane w darowiźnie przed upływem 5 lat?
Powstanie obowiązek zapłaty podatku PIT w wysokości 19% od dochodu ze sprzedaży. Dochodem jest cena sprzedaży pomniejszona o koszty, np. remontu czy notariusza. Wyjątkiem jest przeznaczenie środków na własne cele mieszkaniowe.
Czy sprzedaż samochodu z darowizny rodzi obowiązek podatkowy?
Tak, jeśli sprzedaż nastąpi przed upływem 6 miesięcy od końca miesiąca, w którym otrzymano darowiznę. Po tym okresie sprzedaż samochodu nie powoduje obowiązku zapłaty PIT.
Czy pieniądze z darowizny mogę przekazać dalej w formie kolejnej darowizny?
Tak, pieniądze z darowizny można przekazać dalej, np. własnemu dziecku. Trzeba jednak pamiętać, że każda nowa darowizna podlega zgłoszeniu i ocenie pod kątem limitów zwolnienia podatkowego dla danej grupy.
Jakie konsekwencje grożą za brak zgłoszenia darowizny do urzędu skarbowego?
Jeżeli obdarowany nie zgłosi darowizny na formularzu SD-Z2 w wymaganym terminie (6 miesięcy), a kwota przekracza limit zwolnienia, urząd może naliczyć podatek wraz z odsetkami. W skrajnych przypadkach możliwe są też sankcje karne skarbowe.
Czy sprzedaż darowizny może wpłynąć na przyszłe rozliczenia podatkowe darczyńcy?
Nie. Po dokonaniu darowizny obowiązki podatkowe darczyńcy kończą się w chwili przekazania przedmiotu. Sprzedaż przez obdarowanego nie ma wpływu na sytuację podatkową darczyńcy – rozliczenia dotyczą wyłącznie osoby, która zbywa darowaną rzecz.
Dodaj komentarz