Rozstanie rodziców nie musi oznaczać rozpadu więzi dziecka z którymkolwiek z nich. Niestety w praktyce bywa inaczej. Jedno z rodziców – często nieświadomie, ale czasem celowo – utrudnia drugiemu kontakt z dzieckiem, wpływa na jego emocje, zniekształca obraz drugiego opiekuna. To zjawisko nazywamy alienacją rodzicielską. Jak ją rozpoznać, jak reagować i co można zrobić z perspektywy prawnej?

Czym jest alienacja rodzicielska?

To sytuacja, w której jedno z rodziców wpływa na dziecko tak, aby to odrzucało drugiego rodzica – bez uzasadnionego powodu. Może przybierać formę:

• utrudniania kontaktów (np. ciągłe odwoływanie wizyt),
• nastawiania dziecka przeciwko drugiemu rodzicowi (np. przez oczernianie, umniejszanie jego roli),
• manipulowania emocjami dziecka (np. wywoływania poczucia winy za kontakt z drugim rodzicem),
• ukrywania informacji o dziecku (np. brak wiedzy o zdrowiu, szkole, życiu codziennym).

Z czasem dziecko może zacząć odrzucać rodzica, z którym miało wcześniej dobre relacje – nie dlatego, że chce, ale dlatego, że zostało tak ukształtowane emocjonalnie.

Jak przeciwdziałać alienacji?

1. Dokumentuj każdą próbę kontaktu

Zapisuj daty, godziny, treść rozmów, prób spotkań. Zachowuj SMS-y, e-maile, wiadomości. Z czasem może to stanowić dowód w postępowaniu sądowym.

2. Działaj spokojnie i konsekwentnie

Choć sytuacja jest emocjonalnie trudna, nie odpowiadaj agresją ani manipulacją. Skup się na dobru dziecka i własnej wiarygodności. Sąd często ocenia nie tylko sytuację, ale i postawę obu rodziców.

3. Złóż wniosek do sądu rodzinnego

Jeśli kontakty są utrudniane mimo wyroku sądu lub ugody, możesz złożyć wniosek o:

• egzekucję kontaktów,
• zmianę ustaleń dotyczących opieki lub miejsca zamieszkania dziecka,
• ograniczenie władzy rodzicielskiej drugiego rodzica.

W skrajnych przypadkach możliwe jest także wystąpienie o zmianę opiekuna lub ukaranie rodzica naruszającego postanowienia sądu.

4. Skorzystaj z opinii OZSS

Opinia psychologów sądowych z Opiniodawczego Zespołu Specjalistów Sądowych może pomóc w wykazaniu mechanizmów alienacji i ocenie relacji dziecka z każdym z rodziców. Choć proces ten trwa, ma dużą wagę dowodową.

Możliwości prawne – jak pomóc sobie i dziecku?

Polskie prawo nie definiuje wprost alienacji rodzicielskiej, ale daje narzędzia do jej zwalczania. Sąd może:

• ukarać rodzica grzywną za utrudnianie kontaktów,
• zmienić miejsce pobytu dziecka,
• ograniczyć lub pozbawić władzy rodzicielskiej,
• wyznaczyć kuratora do nadzorowania kontaktów.

W praktyce, skuteczność działań prawnych rośnie, gdy są one prowadzone w sposób przemyślany i dobrze udokumentowany. W takiej sytuacji warto skorzystać z pomocy adwokata, który pomoże sformułować wnioski, zebrać materiał dowodowy i przedstawić argumentację w sposób, który będzie zrozumiały i przekonujący dla sądu.

Alienacja rodzicielska to nie tylko problem jednego z rodziców – to przede wszystkim zagrożenie dla prawidłowego rozwoju dziecka. Reagowanie na nią wymaga cierpliwości, spokoju i znajomości dostępnych narzędzi prawnych. Im wcześniej podejmiesz działanie, tym większa szansa na odbudowanie relacji i zatrzymanie procesu emocjonalnego oddalania się dziecka od rodzica.

W trudnych przypadkach kluczowe może być wsparcie doświadczonego adwokata specjalizującego się w prawie rodzinnym.