Przesłuchanie świadka to jeden z kluczowych etapów w postępowaniu przygotowawczym i karnym. Osoby wezwane do złożenia zeznań często zastanawiają się, ile potrwa cała procedura i z jakimi obowiązkami czy prawami się wiąże. Odpowiedź nie jest jednoznaczna, ponieważ czas przesłuchania zależy od wielu czynników – od charakteru sprawy po kwestie organizacyjne.
Czym jest przesłuchanie świadka?
Świadek to osoba, która posiada informacje mogące mieć znaczenie dla prowadzonego postępowania – zarówno z własnych obserwacji, jak i na podstawie dokumentów czy kontaktów z innymi osobami.
Przesłuchanie polega na zebraniu zeznań, które następnie są zapisywane w formie protokołu. Świadek jest pouczany o swoich prawach i obowiązkach, a także o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.
Ile trwa przesłuchanie świadka?
Najczęściej przesłuchanie trwa od kilkunastu minut do kilku godzin. Orientacyjne ramy czasowe to:
▪ Sprawy proste (np. kolizja drogowa, drobne wykroczenia) – 15–30 minut.
▪ Sprawy średniej wagi (np. bójki, kradzieże, szkody majątkowe) – 45 minut do 1,5 godziny.
▪ Sprawy poważne i złożone – kilka godzin, a nawet dłużej.
Ważne doprecyzowanie
- W przypadku skomplikowanych postępowań karnych świadek często jest wielokrotnie wzywany na kolejne przesłuchania.
- Procedura może się wydłużyć z powodów organizacyjnych – np. konieczności oczekiwania na tłumacza, pełnomocnika, obrońcę lub udział biegłego przy przesłuchaniu małoletnich.
- Zdarza się, że przesłuchanie jest przerywane i kontynuowane w innym terminie.
Jak przebiega przesłuchanie?
Przesłuchanie świadka na policji odbywa się według jasno określonych zasad. Cały proces jest uporządkowany i przebiega etapami, które przedstawiliśmy poniżej:
Wezwanie
Świadek otrzymuje pisemne zawiadomienie, w którym wskazane są: data, godzina oraz miejsce przesłuchania. Dokument zawiera także pouczenie o konsekwencjach niestawiennictwa bez usprawiedliwienia – w skrajnych przypadkach możliwe jest nałożenie grzywny lub przymusowe doprowadzenie. Wezwanie stanowi więc nie tylko zaproszenie, ale i obowiązek prawny, którego należy dochować.
Pouczenie
Na początku przesłuchania funkcjonariusz informuje świadka o jego prawach i obowiązkach. Przede wszystkim wyjaśnia, że świadek ma obowiązek mówić prawdę oraz że za składanie fałszywych zeznań grozi odpowiedzialność karna z art. 233 Kodeksu karnego (do 7 lat pozbawienia wolności). Jednocześnie pouczenie obejmuje prawo do odmowy zeznań wobec osób najbliższych oraz prawo odmowy odpowiedzi na pytania, które mogłyby narazić świadka lub jego bliskich na odpowiedzialność karną.
Dane osobowe
Kolejnym etapem jest zebranie danych identyfikacyjnych świadka. Policjant pyta o imię, nazwisko, PESEL, adres zamieszkania, wykształcenie, wykonywany zawód oraz miejsce pracy. Te informacje są obowiązkowe i wpisywane do protokołu. W wyjątkowych sytuacjach, gdy istnieje zagrożenie dla bezpieczeństwa świadka, jego dane mogą być częściowo utajnione, a przesłuchanie odbywa się z zachowaniem szczególnych środków ochrony.
Zeznania
Po ustaleniu danych osobowych świadek przechodzi do najważniejszej części – składania zeznań. Opowiada, co widział, słyszał lub czego się dowiedział w związku ze sprawą. Policjant zapisuje treść wypowiedzi w protokole, używając języka formalnego i urzędowego. Jeśli przesłuchanie dotyczy bardziej skomplikowanej sprawy, mogą zostać okazane zdjęcia, przedmioty, a także zadane pytania uzupełniające. Ważne jest, aby świadek udzielał odpowiedzi spokojnie, rzeczowo i zgodnie z prawdą.
Odczytanie i podpisanie protokołu
Po zakończeniu składania zeznań policjant odczytuje treść sporządzonego protokołu. Świadek ma obowiązek dokładnie zapoznać się z dokumentem i sprawdzić, czy oddaje on wiernie jego wypowiedzi. W przypadku zauważenia błędów lub nieścisłości można domagać się ich sprostowania przed podpisaniem. Dopiero po akceptacji treści świadek składa podpis – jest to potwierdzenie zgodności protokołu z rzeczywistymi zeznaniami.
W jakiej atmosferze przebiega takie przesłuchanie? Kto i ile osób przesłuchuje?
Przesłuchanie świadka na policji odbywa się zazwyczaj w spokojnej i rzeczowej atmosferze. Funkcjonariusze dążą do tego, aby świadek czuł się bezpiecznie i mógł swobodnie przekazać informacje istotne dla sprawy.
Przesłuchanie prowadzi policjant, który jest do tego uprawniony – najczęściej jeden, choć w pomieszczeniu może znajdować się także protokolant sporządzający zapis zeznań. W wyjątkowych sytuacjach obecne mogą być dodatkowe osoby, np. biegły, tłumacz, pełnomocnik świadka lub przedstawiciel ustawowy w przypadku przesłuchiwania osoby małoletniej. Liczba osób jest jednak ograniczona do niezbędnego minimum, aby nie potęgować stresu i zapewnić swobodę wypowiedzi.
Czy przesłuchanie świadka może być nagrywane?
Przesłuchanie świadka może być nagrywane, choć na co dzień utrwala się je w formie protokołu pisemnego. Zgodnie z art. 147 § 1 Kodeksu postępowania karnego dopuszcza się rejestrację dźwięku lub obrazu i dźwięku, zwłaszcza w sprawach poważnych i skomplikowanych. Nagrania stosuje się m.in. przy przesłuchaniach małoletnich, aby uniknąć konieczności ponownego składania zeznań.
Prawa świadka
Świadek podczas przesłuchania korzysta z ochrony prawnej i nie pozostaje w tym procesie bez zabezpieczenia. Przepisy gwarantują mu szereg uprawnień, które mają zapewnić uczciwość i bezpieczeństwo całej procedury. Do najważniejszych z nich należą m.in.:
▪ Prawo do odmowy zeznań wobec osób najbliższych
Uprawnienie to wynika z art. 182 Kodeksu postępowania karnego i ma szczególnie doniosłe znaczenie w praktyce. Świadek nie ma obowiązku składania zeznań, jeśli miałyby one dotyczyć osób uznanych za „najbliższe” w rozumieniu art. 115 § 11 Kodeksu karnego. Do tego kręgu zalicza się m.in. małżonka, rodziców, dzieci, rodzeństwo, osobę przysposabiającą i przysposobioną, a także osobę pozostającą we wspólnym pożyciu.
Co ważne:
– Prawo to nie jest ograniczone czasowo – świadek może skorzystać z niego zarówno przed rozpoczęciem składania zeznań, jak i w trakcie przesłuchania.
– Jeżeli świadek zdecyduje się odmówić zeznań, organ przesłuchujący ma obowiązek to uszanować i odnotować odmowę w protokole.
– Skorzystanie z tego prawa nie rodzi żadnych konsekwencji prawnych – to przywilej procesowy, a nie uchylanie się od obowiązku.
Dzięki temu rozwiązaniu ustawodawca chroni więzi rodzinne i zapobiega sytuacjom, w których świadek musiałby wybierać między lojalnością wobec bliskich a groźbą odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.
▪ Prawo do odmowy odpowiedzi na pytanie
Jeśli odpowiedź mogłaby narazić świadka lub osobę mu bliską na odpowiedzialność karną (art. 183 KPK). Co dzieje się w przypadku odmowy? Funkcjonariusz odnotowuje w protokole, że świadek skorzystał z przysługującego mu prawa i odmówił udzielenia odpowiedzi na dane pytanie. Taka decyzja nie może być traktowana jako uchylanie się od obowiązków – nie grożą za nią żadne sankcje. Organy postępowania mają obowiązek uszanować odmowę i nie mogą zmuszać świadka do wypowiedzi wbrew jego interesowi prawnemu.
▪ Prawo do sprostowania protokołu
Przed podpisaniem protokołu świadek powinien dokładnie sprawdzić, czy treść wiernie oddaje jego zeznania. Jeżeli zauważy błędy, nieścisłości lub przeinaczenia, ma prawo domagać się ich poprawienia. Podpis złożony dopiero po dokonaniu sprostowań stanowi potwierdzenie, że treść dokumentu odzwierciedla faktyczny przebieg zeznań.
▪ Prawo do pełnomocnika
Wsprawach skomplikowanych lub wrażliwych świadek może korzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, np. adwokata lub radcy prawnego (art. 87 § 3 KPK). Obecność pełnomocnika pozwala lepiej chronić prawa świadka i daje pewność, że procedura przebiega zgodnie z obowiązującymi przepisami.
▪ Prawo do zwrotu kosztów
Świadek, który został wezwany na przesłuchanie, ma prawo do zwrotu kosztów podróży oraz rekompensaty za utracony zarobek. Aby uzyskać należności, należy złożyć stosowny wniosek i udokumentować poniesione koszty, ponieważ organ prowadzący postępowanie nie przyznaje ich automatycznie. Szczegółowe zasady reguluje Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie kosztów stawiennictwa świadka.
Obowiązki świadka
Świadek, podobnie jak korzysta z określonych praw, ma również obowiązki wynikające z przepisów prawa.
Przede wszystkim jest zobowiązany do stawienia się na wezwanie organu prowadzącego postępowanie w wyznaczonym miejscu i czasie – brak usprawiedliwienia może skutkować nałożeniem grzywny, a w skrajnych sytuacjach przymusowym doprowadzeniem.
Kluczowym obowiązkiem świadka jest także składanie prawdziwych zeznań – zgodnie z art. 233 Kodeksu karnego podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy stanowi przestępstwo zagrożone karą do 7 lat pozbawienia wolności.
Świadek ma również obowiązek podania swoich danych osobowych, takich jak imię, nazwisko, adres, PESEL czy wykonywany zawód, które są niezbędne do sporządzenia protokołu.
Jeśli funkcjonariusz zada pytania pozostające w związku ze sprawą, świadek ma obowiązek na nie odpowiedzieć, chyba że korzysta z ustawowego prawa do odmowy.
Warto pamiętać, że świadek musi zachowywać się zgodnie z powagą czynności procesowych – niewłaściwe zachowanie czy lekceważenie procedury może skutkować odpowiedzialnością porządkową. Wszystkie te obowiązki służą zapewnieniu rzetelnego przebiegu postępowania i ustaleniu prawdy w sprawie.
Odpowiedzialność karna świadka
Składanie fałszywych zeznań to jedno z najpoważniejszych przestępstw przeciwko wymiarowi sprawiedliwości. Zgodnie z art. 233 § 1 Kodeksu karnego:
„Kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności do lat 7.”
Świadek absolutnie musi odpowiadać zgodnie z prawdą – to jego najważniejszy obowiązek procesowy. Należy podkreślić, że odpowiedzialność karna grozi nie tylko za jawne kłamstwo, ale również za zatajenie istotnych faktów, które mogą mieć znaczenie dla sprawy. Nawet częściowe przemilczenie lub celowe pominięcie szczegółu uznawane jest za składanie fałszywych zeznań. Ustawodawca nie pozostawia tu miejsca na dowolność – pełna prawdomówność jest warunkiem rzetelnego i sprawiedliwego przebiegu postępowania.
Z tego względu świadek powinien zawsze wypowiadać się w sposób spokojny, rzeczowy i odpowiadać wyłącznie w granicach swojej wiedzy. Nie ma obowiązku domyślania się czy spekulowania, ponieważ każda informacja zapisana w protokole staje się częścią materiału dowodowego. Rzetelne zeznania to nie tylko obowiązek wobec prawa, ale także gwarancja, że wymiar sprawiedliwości będzie mógł prawidłowo ocenić okoliczności sprawy.
Praktyczne wskazówki
Zabrać ze sobą dowód osobisty.
Przypomnieć sobie fakty przed przesłuchaniem, aby zeznania były spójne.
Mówić konkretnie i unikać spekulacji.
W razie niezrozumienia pytania poprosić o jego powtórzenie lub doprecyzowanie.
W razie potrzeby poprosić o przerwę, zwłaszcza przy dłuższym przesłuchaniu.
Zgłosić od razu wszelkie błędy w protokole przed jego podpisaniem, aby uniknąć późniejszych nieporozumień.
Wnioski i najczęściej zadawane pytania
Przesłuchanie świadka na policji to proces oparty na jasno określonych procedurach, które gwarantują rzetelność i bezpieczeństwo całego postępowania. Świadek, choć zobowiązany do mówienia prawdy i stawienia się na wezwanie, posiada jednocześnie szereg praw chroniących jego interesy – od możliwości odmowy zeznań wobec osób najbliższych, przez prawo do odmowy odpowiedzi na pytania narażające go na odpowiedzialność karną, aż po prawo do pełnomocnika czy zwrot kosztów związanych ze stawiennictwem. Niezwykle istotne pozostaje, aby zeznania były spójne, zgodne z prawdą i kompletne, ponieważ każde odstępstwo od rzetelności grozi odpowiedzialnością karną. Znajomość procedur i praw sprawia, że świadek uczestniczy w przesłuchaniu w sposób świadomy i bezpieczny, a jego rola staje się kluczowa dla ustalenia faktów i prawidłowego przebiegu postępowania.
Czy świadek musi stawić się na wezwanie policji?
Tak, wezwanie stanowi obowiązek prawny. Niestawienie się bez usprawiedliwienia grozi grzywną, a w skrajnych przypadkach przymusowym doprowadzeniem.
Ile trwa przesłuchanie świadka?
Zazwyczaj od kilkunastu minut do kilku godzin, w zależności od złożoności sprawy. Przy bardziej skomplikowanych postępowaniach świadek może być wezwany ponownie.
Czy świadek ma prawo do odmowy zeznań?
Tak, w przypadku gdy dotyczy to osób najbliższych w rozumieniu art. 115 § 11 Kodeksu karnego. Świadek może też odmówić odpowiedzi na pytanie, jeśli naraziłoby go lub jego bliskich na odpowiedzialność karną.
Czy świadek ponosi odpowiedzialność za fałszywe zeznania?
Tak. Składanie fałszywych zeznań jest przestępstwem z art. 233 § 1 KK, za które grozi kara do 7 lat pozbawienia wolności.
Czy podczas przesłuchania świadek może mieć pełnomocnika?
Tak, w sprawach skomplikowanych lub wrażliwych świadek ma prawo do obecności adwokata lub radcy prawnego (art. 87 § 3 KPK).
Czy świadek otrzymuje zwrot kosztów związanych z przesłuchaniem?
Tak, ale tylko po złożeniu wniosku. Możliwy jest zwrot kosztów podróży oraz rekompensata za utracony zarobek, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości.
W jakiej atmosferze przebiega przesłuchanie?
Najczęściej w spokojnej, rzeczowej i neutralnej atmosferze. Obecna jest jedynie niezbędna liczba osób – zwykle policjant i protokolant – aby zapewnić komfort i swobodę wypowiedzi świadka.
Dodaj komentarz